Weerstand. Dat woord alleen al roept beelden op van vergaderingen waarin de stilte oorverdovend is, of collega’s die plotseling een passie voor planten krijgen zodra jij begint te praten. Maar wat als ik je vertel dat weerstand geen obstakel is, maar een uitnodiging? Een kans om te verbinden, te verdiepen en te groeien.
Weerstand is hét onderwerp dat in ieder coachtraject aan de orde komt. Het is echt nog niet zo makkelijk om met weerstand om te gaan. Zeker niet als de weerstand niet op tafel ligt. Er je hem niet op kunt maken. Als de weerstand dus in de onderstroom blijft. Wat kun je doen?
De ijsberg van weerstand
Stel je een ijsberg voor: het topje boven water is wat we zien en horen – de bovenstroom. Maar het grootste deel van de ijsberg, de onderstroom, ligt verborgen onder het oppervlak.
Daar huizen emoties, overtuigingen en onuitgesproken zorgen. En juist daar ontstaat weerstand. Volgens Silvia Blankestijn is de onderstroom in veranderingsprocessen wat er binnenin mensen leeft en onzichtbaar is voor anderen. Deze onderstroom kan een veranderingsproces versnellen of juist afremmen. Wanneer iemand zijn gesprekspartner regelmatig onderbreekt en dan zijn eigen verhaal gaat vertellen, roept dit gedrag op de onderstroom bij de gesprekspartners wellicht irritatie op, een knoop in de buik, of gedachten als ‘Jij bent niet geïnteresseerd in mij / in mijn verhaal’. Deze gevoelens, fysieke reacties en gedachten zijn voor anderen niet zichtbaar. Ze zijn de onderstroom die de zichtbare reactie van de gesprekspartner in sterke mate beïnvloeden.
Herken je dit?
Zes stappen om weerstand te transformeren
Ik neem je in 6 stappen mee naar hoe jij om kunt gaan met deze onderstroom, met weerstand.
Stap 1. Begrijp wat er speelt
Weerstand is vaak een signaal, geen obstakel. Dus herken als eerste de weerstand. Zie het als een danspartner die je uitnodigt op de vloer.Het betekent dat mensen ergens door geraakt worden of ergens over twijfelen. Stel jezelf de volgende vragen:
- Wat zie je? Welke signalen krijg je? Denk aan verminderde inzet, kritiek, of juist stilzwijgen.
- Waarom gebeurt dit? Is het de inhoud van het project (doelen, werkwijze) of gaat het om emoties, zoals angst voor verandering of onzekerheid over de uitkomst?
- Wie zijn de beïnvloeders? In de onderstroom spelen vaak informele leiders een rol. Wie heeft invloed, formeel of informeel, op de rest van het team?
Stap 2: Open het gesprek – Maak het bespreekbaar
Vaak blijft weerstand in de onderstroom omdat mensen zich niet veilig voelen om het te uiten. Het is jouw taak als leider om dat te doorbreken:
- Creëer een veilige setting: Plan een apart overleg of 1-op-1-gesprekken waarin mensen vrijuit kunnen spreken.
- Wees transparant: Deel wat jij ziet en benoem de weerstand, zonder oordeel. Bijvoorbeeld: “Ik merk dat er wat terughoudendheid is rondom dit project. Ik wil begrijpen wat er speelt.”
- Luister actief: Geef ruimte voor zorgen en frustraties. Vat samen wat je hoort, zodat mensen zich begrepen voelen.
Stap 3: Betrek mensen – Maak ze onderdeel van de oplossing
Weerstand verdwijnt niet door het te negeren, maar door mensen actief te betrekken:
- Vraag naar input: Stel open vragen zoals: “Wat hebben jullie nodig om dit project succesvol te maken?” of “Hoe zouden jullie dit anders aanpakken?”
- Laat eigenaarschap ontstaan: Geef mensen een rol in het oplossen van de knelpunten. Bijvoorbeeld: “Kun jij met jouw ervaring een voorstel maken voor dit deel van het project?”
- Koppel terug: Laat zien wat je met hun feedback doet. Dit bouwt vertrouwen en vermindert weerstand.
Stap 4: Maak weerstand werkbaar
Sommige vormen van weerstand verdwijnen niet meteen, maar je kunt ze ombuigen naar iets productiefs:
- Erken de emotie: Zeg bijvoorbeeld: “Ik snap dat dit spannend voor je is.” Of: “Ik begrijp dat je twijfelt of dit haalbaar is.”
- Zet weerstand om in kansen: Vraag: “Wat kunnen we hiervan leren?” Of: “Hoe kunnen we dit aanpakken zodat het voor iedereen werkbaar wordt?”
- Geef ruimte voor experimenten: Laat mensen zien dat hun ideeën welkom zijn, zelfs als ze sceptisch zijn.
Stap 5: Focus op het gezamenlijke doel
Weerstand ontstaat vaak omdat mensen het doel niet begrijpen of niet voelen dat ze erbij horen. Zorg dat iedereen het grotere plaatje ziet:
- Herhaal het ‘waarom’: Waarom is dit project belangrijk voor de organisatie, het team en hen persoonlijk?
- Maak het concreet: Laat zien hoe ieders werk bijdraagt aan het eindresultaat.
- Vier kleine successen: Laat mensen trots zijn op hun bijdrage, zelfs in kleine stappen.
Stap 6: Blijf neutraal en consistent
- Wees geen partij: Toon begrip voor alle kanten, maar blijf gericht op het einddoel.
- Communiceer consequent: Houd iedereen op de hoogte van de voortgang en eventuele veranderingen.
- Wees duidelijk over grenzen: Er is ruimte voor feedback en aanpassingen, maar het resultaat en de deadline blijven staan.
Mijn conclusie is dat weerstand en onderstroom zijn geen blokkades, maar signalen die vragen om aandacht en actie.
Praktische Tip: Gebruik de 3-Luiken-Vraag
Tijdens een gesprek over weerstand kun je de volgende drie vragen gebruiken om de onderstroom bloot te leggen:
- Wat speelt er volgens jou? (Haal de zorgen en knelpunten naar boven.)
- Wat zou je graag anders zien? (Creëer ruimte voor oplossingen.)
- Wat is jouw rol hierin? (Geef verantwoordelijkheid terug.)
- Humor als smeerolie Weerstand hoeft geen strijd te zijn. Zie het als een dans, een uitnodiging om samen te bewegen op het ritme van verandering. En onthoud: zelfs de meest ervaren dansers struikelen wel eens. Het gaat erom dat je weer opstaat en de muziek blijft volgen.
Wil jij zelfverzekerder leidinggeven? Meld je dan aan voor mijn training Het leiderschapsatelier.
